ఎంతకీ మింగుడుపడని 'నీట్'ను అడ్డుకోవడానికి ప్రభుత్వం ఓ బ్రహ్మాస్త్రాన్ని ప్రయోగించింది. తనంతట తానుగా పక్కనపట్టేయడంతో చిలుము పట్టిన కత్తికి... ఇప్పుడు పదును పెట్టి మరీ ప్రయోగించింది. ఆ అస్త్రం పేరు... ఆర్టికల్ 371 (డి). నేషనల్ ఎలిజిబిలిటీ ఎంట్రన్స్ టెస్ట్ (నీట్) నుంచి తప్పించుకోవడానికి ఈ ఆర్టికల్‌ను తురుఫు ముక్కగా వాడారు. ఈ అధికరణ ప్రకారం... రాష్ట్రంలోని మెడికల్, డెంటల్ కళాశాలలకు సంబంధించి నీట్‌ను అమలు చేయాల్సిన అవసరం లేదంటూ సరికొత్త వాదనను తెరపైకి తెచ్చారు.
ఇంతకూ 371 (డి) అంటే ఏమిటి? ఇది ఎలా వచ్చింది? దీనికీ, ఆంధ్రప్రదేశ్‌కూ సంబంధమేమిటి? అనే కోణంలో చూస్తే ఎన్నెన్నో ఆసక్తికర అంశాలు వెలుగుచూశాయి. పాకిస్థాన్, భారత్ మధ్య జమ్మూ కాశ్మీర్ వివాదం ఏర్పడినప్పుడు కాశ్మీర్‌కు పాక్షిక స్వయంప్రతిపత్తి కల్పిస్తూ రాజ్యాంగంలోని ఆర్టికల్ 370తో ప్రత్యేక అధికరణను చేర్చారు. దీని ప్రకారం... భారత పార్లమెంటు చేసే చట్టాలు జమ్మూ కాశ్మీర్‌కు వాటంతటవిగా వర్తించవు. అక్కడి శాసనసభ కూడా ఈ చట్టాలను ఆమోదించాల్సి ఉంటుంది. ఇది కాశ్మీర్ సంగతి. ఇక, మన విషయానికి వస్తే...
1969లో తెలంగాణ ఉద్యమం ఉధృతంగా సాగిన నేపథ్యంలో తెలంగాణ ప్రాంత హక్కుల పరిరక్షణ కోసం ముల్కీ రూల్స్ అమల్లో వచ్చాయి.
1972లో జై ఆంధ్ర ఉద్యమం తర్వాత కొందరు సుప్రీంకోర్టును ఆశ్రయించడం, కోర్టు ముల్కీ రూల్స్‌ను కొట్టివేయడం జరిగింది. ఆ తర్వాతి క్రమంలో రాష్ట్రంలోని మూడు ప్రాంతాల ప్రజల హక్కుల పరిరక్షణకు పెద్ద మనుషుల ఒప్పందం రూపొందించారు. ఈ మేరకు 1973 సెప్టెంబర్ 21న ఆరు సూత్రాల పథకం అమల్లోకి వచ్చింది. ఇలాంటి ఒప్పందాలన్నీ గతంలో అనేకం వచ్చినా వాటికి సరైన చట్టబద్ధత లేకపోవడంతో రాజ్యాంగపరంగా కొన్ని రక్షణలు కల్పించాలనే ఉద్దేశంతో... ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో విద్యా, ఉద్యోగ అవకాశాల్లో స్థానికుల హక్కుల పరిరక్షణ కోసం రాజ్యాంగం ఆర్టికల్ 371(డి)ను చేర్చారు.
అన్ని విద్యా సంస్థలను రాష్ట్ర స్థాయి విద్యా సంస్థలుగా, స్థానిక విద్యా సంస్థలుగా ప్రభుత్వ ఉద్యోగాలను, రాష్ట్ర, జోనల్, జిల్లాలుగా వర్గీకరిస్తూ ప్రెసిడెన్షియల్ ఆర్డర్ తయారుచేశారు. ఆర్టికల్ 371 (డి)లో పేర్కొన్న అంశాలకు అనుబంధంగా ఇది రూపొందింది. ఈ ఉత్తర్వులను ఉల్లంఘించడమంటే... రాజ్యాంగాన్ని ఉల్లంఘించడమే. రాష్ట్రపతి ఉత్తర్వుల పకడ్బందీ అమలుకోసం 610 జీవో కూడా జారీ అయ్యింది.
స్థానికులకే రిజర్వేషన్లు...
ఆర్టికల్ 371 (డి) ప్రకారం విద్యా సంస్థలు, ప్రభుత్వ ఉద్యోగాల్లో స్థానికులకు రిజర్వేషన్లు ఉంటాయి. విద్యాసంస్థల విషయానికొస్తే... 85 శాతం సీట్లు స్థానికులకు రిజర్వు చేయాలి. 15 శాతం ఓపెన్ కేటగిరీకి ఇవ్వాలి. ఆ విద్యాసంస్థ రాష్ట్రస్థాయిదైతే రాష్ట్ర విద్యార్థులకు 85 శాతం సీట్లు ఇవ్వాలి. ప్రాంతీయ స్థాయిదైతే ఆ ప్రాంతం వారికి 85 శాతం సీట్లు రిజర్వు చేసి మిగతా 15 శాతం ఓపెన్ కేటగిరీలో ఇచ్చుకోవచ్చు. ఇందుకుగాను మూడు ప్రాంతాల మధ్య సీట్ల విభజన కూడా జరిగింది. తెలంగాణకు 42 శాతం, కోస్తాంధ్రకు 36 శాతం, రాయలసీమకు 22 శాతం సీట్లను రాష్ట్ర స్థాయి విద్యాసంస్థల్లో కేటాయించాల్సి ఉంటుంది.
నీట్ అమలులోకి వస్తే... రాష్ట్రంలోని మెడికల్ కళాశాలల్లో 85 శాతం సీట్లు స్థానికులకు కేటాయించాలన్న నిబంధనను ఉల్లంఘించినట్లే. నీట్‌ను అడ్డుకునేందుకు ప్రభుత్వం కూడా ఇదే నిబంధనను ఉపయోగించుకుంది. అయితే... 371 (డి) రాజ్యాంగం కల్పించిన సమాన హక్కులకు విరుద్ధమని, ఏ రాష్ట్రానికీ లేని విధంగా ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో స్థానికులకు రిజర్వేషన్లు కల్పించడం న్యాయ సమ్మతంకాదని పలు పిటిషన్లు దాఖలయ్యాయి.
అయితే... సుప్రీంకోర్టు ఈ పిటిషన్లను తిరస్కరించింది. కొన్ని కేసుల్లో డివిజన్ బెంచ్ అప్పీలుకెళ్తామన్న అభ్యర్థనను కూడా అంగీకరించలేదు. సుదీర్ఘ ఉద్యమాలు, ప్రత్యేక పరిస్థితుల నేపథ్యంలో కొన్ని ప్రాంతాల హక్కుల పరిరక్షణ కోసం రూపొందిన ఈ రాజ్యాంగ నిబంధనను కొట్టివేయలేమని తేల్చిచెప్పింది. 371 (డి)కి అంత శక్తి ఉంది.
కానీ...
ప్రభుత్వమే తూట్లు పొడిచింది..
ఆర్టికల్ 371 (డి) కింద విద్య, ఉద్యోగాల్లో రిజర్వేషన్లే కాదు... మరిన్ని ప్రత్యేక సదుపాయాలు ఆంధ్రప్రదేశ్‌కు దక్కాయి. ఈ నిబంధనలకు అనుగుణంగానే హైదరాబాద్‌లో సెంట్రల్ యూనివర్సిటీ ఏర్పడింది. ఉద్యోగుల సర్వీసు, పదోన్నతులు తదితర అంశాలను విచారించేందుకు రాజ్యాంగబద్ధంగా ఆంధ్రప్రదేశ్ అడ్మినిస్ట్రేటివ్ ట్రిబ్యునల్ ఏర్పాటయింది. దీనికి విశేషాధికారాలు కల్పించారు. ట్రిబ్యునల్ ఉత్తర్వులను ప్రభుత్వం సీరియస్‌గా పరిగణించాలని, ఈ తీర్పులను హైకోర్టులో సవాల్ చేయడానికి వీల్లేదని రాజ్యాంగం స్పష్టంగా పేర్కొంది.
అయితే... 1989లో అడ్మినిస్ట్రేటివ్ ట్రిబ్యునల్‌నే రద్దు చేశారు. దేశవ్యాప్తంగా ఇతర రాష్ట్రాల్లో కూడా అలాంటి ట్రిబ్యునళ్ల ఏర్పాటుకు కేంద్రం ఓ చట్టం చేసింది. రాజ్యాంగబద్ధంగా ఏర్పాటైన, సర్వాధికారాలు ఉన్న రాష్ట్ర అడ్మినిస్ట్రేటివ్ ట్రిబ్యునల్‌ను రద్దు చేసింది. 1959 నవంబర్ 1 నుంచి కొత్త ట్రిబ్యునల్ ఏర్పాటు చేశారు. దీంతో ఈ ట్రిబ్యునల్‌కున్న విశేషాధికారాలు పోయాయి. ట్రిబ్యునల్ తీర్పులను ప్రభుత్వం పట్టించుకోవడం మానేసింది. ట్రిబ్యునల్ ఆదేశాలపై హైకోర్టులో కేసులు దాఖలు అవుతున్నాయి. అంటే... ట్రిబ్యునల్ పూర్వ వైభవాన్ని కోల్పోయి సాధారణ కోర్టుల స్థాయికి వచ్చింది.
ఇంతకూ 371 (డి) అంటే ఏమిటి? ఇది ఎలా వచ్చింది? దీనికీ, ఆంధ్రప్రదేశ్‌కూ సంబంధమేమిటి? అనే కోణంలో చూస్తే ఎన్నెన్నో ఆసక్తికర అంశాలు వెలుగుచూశాయి. పాకిస్థాన్, భారత్ మధ్య జమ్మూ కాశ్మీర్ వివాదం ఏర్పడినప్పుడు కాశ్మీర్‌కు పాక్షిక స్వయంప్రతిపత్తి కల్పిస్తూ రాజ్యాంగంలోని ఆర్టికల్ 370తో ప్రత్యేక అధికరణను చేర్చారు. దీని ప్రకారం... భారత పార్లమెంటు చేసే చట్టాలు జమ్మూ కాశ్మీర్‌కు వాటంతటవిగా వర్తించవు. అక్కడి శాసనసభ కూడా ఈ చట్టాలను ఆమోదించాల్సి ఉంటుంది. ఇది కాశ్మీర్ సంగతి. ఇక, మన విషయానికి వస్తే...
1969లో తెలంగాణ ఉద్యమం ఉధృతంగా సాగిన నేపథ్యంలో తెలంగాణ ప్రాంత హక్కుల పరిరక్షణ కోసం ముల్కీ రూల్స్ అమల్లో వచ్చాయి.
1972లో జై ఆంధ్ర ఉద్యమం తర్వాత కొందరు సుప్రీంకోర్టును ఆశ్రయించడం, కోర్టు ముల్కీ రూల్స్‌ను కొట్టివేయడం జరిగింది. ఆ తర్వాతి క్రమంలో రాష్ట్రంలోని మూడు ప్రాంతాల ప్రజల హక్కుల పరిరక్షణకు పెద్ద మనుషుల ఒప్పందం రూపొందించారు. ఈ మేరకు 1973 సెప్టెంబర్ 21న ఆరు సూత్రాల పథకం అమల్లోకి వచ్చింది. ఇలాంటి ఒప్పందాలన్నీ గతంలో అనేకం వచ్చినా వాటికి సరైన చట్టబద్ధత లేకపోవడంతో రాజ్యాంగపరంగా కొన్ని రక్షణలు కల్పించాలనే ఉద్దేశంతో... ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో విద్యా, ఉద్యోగ అవకాశాల్లో స్థానికుల హక్కుల పరిరక్షణ కోసం రాజ్యాంగం ఆర్టికల్ 371(డి)ను చేర్చారు.
అన్ని విద్యా సంస్థలను రాష్ట్ర స్థాయి విద్యా సంస్థలుగా, స్థానిక విద్యా సంస్థలుగా ప్రభుత్వ ఉద్యోగాలను, రాష్ట్ర, జోనల్, జిల్లాలుగా వర్గీకరిస్తూ ప్రెసిడెన్షియల్ ఆర్డర్ తయారుచేశారు. ఆర్టికల్ 371 (డి)లో పేర్కొన్న అంశాలకు అనుబంధంగా ఇది రూపొందింది. ఈ ఉత్తర్వులను ఉల్లంఘించడమంటే... రాజ్యాంగాన్ని ఉల్లంఘించడమే. రాష్ట్రపతి ఉత్తర్వుల పకడ్బందీ అమలుకోసం 610 జీవో కూడా జారీ అయ్యింది.
స్థానికులకే రిజర్వేషన్లు...
ఆర్టికల్ 371 (డి) ప్రకారం విద్యా సంస్థలు, ప్రభుత్వ ఉద్యోగాల్లో స్థానికులకు రిజర్వేషన్లు ఉంటాయి. విద్యాసంస్థల విషయానికొస్తే... 85 శాతం సీట్లు స్థానికులకు రిజర్వు చేయాలి. 15 శాతం ఓపెన్ కేటగిరీకి ఇవ్వాలి. ఆ విద్యాసంస్థ రాష్ట్రస్థాయిదైతే రాష్ట్ర విద్యార్థులకు 85 శాతం సీట్లు ఇవ్వాలి. ప్రాంతీయ స్థాయిదైతే ఆ ప్రాంతం వారికి 85 శాతం సీట్లు రిజర్వు చేసి మిగతా 15 శాతం ఓపెన్ కేటగిరీలో ఇచ్చుకోవచ్చు. ఇందుకుగాను మూడు ప్రాంతాల మధ్య సీట్ల విభజన కూడా జరిగింది. తెలంగాణకు 42 శాతం, కోస్తాంధ్రకు 36 శాతం, రాయలసీమకు 22 శాతం సీట్లను రాష్ట్ర స్థాయి విద్యాసంస్థల్లో కేటాయించాల్సి ఉంటుంది.
నీట్ అమలులోకి వస్తే... రాష్ట్రంలోని మెడికల్ కళాశాలల్లో 85 శాతం సీట్లు స్థానికులకు కేటాయించాలన్న నిబంధనను ఉల్లంఘించినట్లే. నీట్‌ను అడ్డుకునేందుకు ప్రభుత్వం కూడా ఇదే నిబంధనను ఉపయోగించుకుంది. అయితే... 371 (డి) రాజ్యాంగం కల్పించిన సమాన హక్కులకు విరుద్ధమని, ఏ రాష్ట్రానికీ లేని విధంగా ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో స్థానికులకు రిజర్వేషన్లు కల్పించడం న్యాయ సమ్మతంకాదని పలు పిటిషన్లు దాఖలయ్యాయి.
అయితే... సుప్రీంకోర్టు ఈ పిటిషన్లను తిరస్కరించింది. కొన్ని కేసుల్లో డివిజన్ బెంచ్ అప్పీలుకెళ్తామన్న అభ్యర్థనను కూడా అంగీకరించలేదు. సుదీర్ఘ ఉద్యమాలు, ప్రత్యేక పరిస్థితుల నేపథ్యంలో కొన్ని ప్రాంతాల హక్కుల పరిరక్షణ కోసం రూపొందిన ఈ రాజ్యాంగ నిబంధనను కొట్టివేయలేమని తేల్చిచెప్పింది. 371 (డి)కి అంత శక్తి ఉంది.
కానీ...
ప్రభుత్వమే తూట్లు పొడిచింది..
ఆర్టికల్ 371 (డి) కింద విద్య, ఉద్యోగాల్లో రిజర్వేషన్లే కాదు... మరిన్ని ప్రత్యేక సదుపాయాలు ఆంధ్రప్రదేశ్‌కు దక్కాయి. ఈ నిబంధనలకు అనుగుణంగానే హైదరాబాద్‌లో సెంట్రల్ యూనివర్సిటీ ఏర్పడింది. ఉద్యోగుల సర్వీసు, పదోన్నతులు తదితర అంశాలను విచారించేందుకు రాజ్యాంగబద్ధంగా ఆంధ్రప్రదేశ్ అడ్మినిస్ట్రేటివ్ ట్రిబ్యునల్ ఏర్పాటయింది. దీనికి విశేషాధికారాలు కల్పించారు. ట్రిబ్యునల్ ఉత్తర్వులను ప్రభుత్వం సీరియస్‌గా పరిగణించాలని, ఈ తీర్పులను హైకోర్టులో సవాల్ చేయడానికి వీల్లేదని రాజ్యాంగం స్పష్టంగా పేర్కొంది.
అయితే... 1989లో అడ్మినిస్ట్రేటివ్ ట్రిబ్యునల్‌నే రద్దు చేశారు. దేశవ్యాప్తంగా ఇతర రాష్ట్రాల్లో కూడా అలాంటి ట్రిబ్యునళ్ల ఏర్పాటుకు కేంద్రం ఓ చట్టం చేసింది. రాజ్యాంగబద్ధంగా ఏర్పాటైన, సర్వాధికారాలు ఉన్న రాష్ట్ర అడ్మినిస్ట్రేటివ్ ట్రిబ్యునల్‌ను రద్దు చేసింది. 1959 నవంబర్ 1 నుంచి కొత్త ట్రిబ్యునల్ ఏర్పాటు చేశారు. దీంతో ఈ ట్రిబ్యునల్‌కున్న విశేషాధికారాలు పోయాయి. ట్రిబ్యునల్ తీర్పులను ప్రభుత్వం పట్టించుకోవడం మానేసింది. ట్రిబ్యునల్ ఆదేశాలపై హైకోర్టులో కేసులు దాఖలు అవుతున్నాయి. అంటే... ట్రిబ్యునల్ పూర్వ వైభవాన్ని కోల్పోయి సాధారణ కోర్టుల స్థాయికి వచ్చింది.
